Dag van de ondernemer: zand in de banenmotor van de economie

De Nederlandse samenleving wordt inderdaad voor een belangrijk deel door ondernemers gevormd, en het Nederlandse MKB speelt een belangrijke rol in de Nederlandse economie. Zo heeft onderzoeksbureau Panteia onlangs berekend dat het MKB (opnieuw) de banenmotor van de economie genoemd mag worden. In de jaren na de financiële crisis haperde de banenmotor van het MKB, maar van 2014 tot en met 2016 (het meest recente jaar waarover gegevens beschikbaar zijn) geldt weer dat meer dan 50% van de netto banengroei aan het MKB toegeschreven kan worden. De groei van het aantal zelfstandigen (ZZPers) is hier nog niet meegerekend.

In de jaren na de financiële crisis was het grootste probleem voor ondernemers uit het MKB vaak om aan voldoende financiering te komen. De laatste jaren is dit echter voor steeds minder bedrijven een groot probleem geworden. Al meer dan 5 jaar zien we een jaarlijkse daling van het aantal bedrijven voor  wie de toegang tot financiering hun grootste probleem is. Tegelijkertijd zien we een jaarlijkse stijging van het aantal bedrijven voor wie het vinden van goed personeel het belangrijkste probleem is. Al in 2017 was dit voor meer dan een kwart van alle MKB bedrijven in Nederland het grootste probleem waar ze mee te maken hadden. Een en ander blijkt uit de door Panteia uitgevoerde SAFE monitor. Deze Europese monitor laat zien dat dit geen typisch Nederlands probleem is, maar dat het voor de gehele EU geldt: de meest genoemde problemen onder Europese MKB bedrijven zijn momenteel het vinden van klanten en het vinden van goed personeel.

figuur 1                   Meest dringende problemen van het MKB in de EU28

             Bron: Panteia obv SAFE, analytical report 2017

Voor het MKB is dit probleem waarschijnlijk nog groter dan voor het grootbedrijf. Op basis van interne analyses over functies op MBO niveau weten we bijvoorbeeld dat kleinere bedrijven hun vacatures vaker niet kunnen invullen dan grotere bedrijven. Door verschillen in naamsbekendheid en (primaire en secundaire) arbeidsvoorwaarden is het voor het MKB vaak lastig om te concurreren met het grootbedrijf.

In 2018 zijn de problemen op de arbeidsmarkt alleen nog maar groter geworden. Gemeenten melden inmiddels dat alle nog een beetje kansrijke uitkeringsgerechtigden aan het werk zijn. Scholen voor praktijkonderwijs krijgen al hun leerlingen met een handicap aan het werk. Wie vers van school komt of onverhoopt zijn baan verliest, komt vaak weer gemakkelijk aan het werk.

Modelanalyses van Panteia suggereren dat de krapte op de arbeidsmarkt de komende jaren wat minder zal worden, door een combinatie van productiviteitsstijgingen, een lagere arbeidsmobiliteit (door de vergrijzing van de beroepsbevolking),  maar vooral door een afname van de economische groei. Voor alle ondernemers die nu niet verder kunnen groeien omdat ze de juiste mensen niet kunnen vinden, is dat echter maar een schrale troost.

Door de krappe arbeidsmarkt is Leven Lang Ontwikkelen weer hoog op de agenda gekomen. Bedrijven moeten hun werknemers stimuleren om door opleidingen of door leren op de werkvloer meer uit zichzelf te halen en zo de moeilijk vervulbare vacatures in te vullen. Dit creëert dan weer banen voor minder kansrijke werkzoekenden.

Volgens Douwe Grijpstra, arbeidsmarkt expert van Panteia, kan de overheid hier een belangrijke rol in spelen. "De overheid heeft belang bij Leven Lang Ontwikkelen en voor de individuele MKB-werknemer is het vaak lastig om scholingstrajecten voor de werknemers te organiseren. Overheid en onderwijs (en bedrijfstakorganisaties) kunnen daar best een handje mee helpen door flexibele onderwijstrajecten mogelijk te maken, jongeren in de juiste richting op te leiden en werkgevers en werknemers te ondersteunen de juiste keuzes te maken".