Inkomensalternatieven zelfstandigen zonder personeel

gepubliceerd: 12-06-2020

De duurzame economische zelfstandigheid van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers) is al vele jaren onderwerp van politieke en beleidsmatige discussies.

Belangrijke vraag daarbij is of zzp’ers voldoende inkomensalternatieven hebben om een eventueel verlies van hun ondernemersinkomen op te vangen en te voorkomen dat ze in de bijstand raken wanneer zo’n verlies zich voordoet.

 

Tegen deze achtergrond heeft Panteia in samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) – door Instituut Gak gesubsidieerd – onderzoek gedaan naar de inkomensalternatieven van zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Het CBS heeft hiervoor een databestand samengesteld met de inkomens- en vermogensgegevens tot en met 2016 van alle personen die in 2009 tot en met 2013 actief waren als zzp’er. Binnen deze groep heeft het onderzoek van Panteia zich gericht op personen die het grootste deel van hun persoonlijk inkomen verwerven als zzp’er.

 

Uit het onderzoek blijkt onder meer dat een vijfde van alle zzp’ers geen alternatief (bijvoorbeeld inkomsten uit loondienst, een partnerinkomen, financiële reserves) voorhanden heeft, waarop ze kunnen terugvallen wanneer het ondernemersinkomen mocht wegvallen. Toch blijkt dat wanneer dit daadwerkelijk gebeurt, ‘slechts’ zeven procent van deze groep in de bijstand belandt*. Dit komt doordat ze tegelijk met of kort volgend op het wegvallen van het ondernemersinkomen andere inkomensbronnen aanboren. Het gaat daarbij vooral om (verhoging van) het partnerinkomen en eigen inkomsten uit loondienst. Ter vergelijking: van alle zzp’ers van wie het ondernemersinkomen wegvalt, komt twee procent in de bijstand. In de twee jaren volgend op het jaar waarin het ondernemersinkomen wegviel, neemt het percentage in de bijstand weer af.

Vooral laagopgeleide zzp’ers in eenpersoons- en eenouderhuishoudens lopen risico in de bijstand te komen.

 

De vraag naar de inkomensalternatieven van zzp’ers is plotseling zeer actueel als gevolg van de coronacrisis waardoor veel zzp’ers te maken kregen met vraaguitval. Hoewel de vraagstelling van het onderzoek geen rekening hield (en kon houden) met deze crisis is – met de nodige voorzichtigheid – wel een enkele opmerking te maken. Om de financieel-economische gevolgen van de crisis voor bedrijven en werkenden zoveel mogelijk te beperken, heeft de rijksoverheid verschillende steunprogramma’s in het leven geroepen. Eén daarvan is de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Deze regeling voorziet en een aanvullende uitkering voor levensonderhoud als het inkomen van zelfstandig ondernemers door de coronacrisis tot onder het sociaal minimum daalt en in een lening voor bedrijfskapitaal om liquiditeitsproblemen als gevolg van de crisis op te vangen. Eind april 2020 had zich ongeveer veertig procent van de zzp’ers gemeld voor de eerste tranche van de Tozo, die liep van maart tot en met mei 2020. De meeste aanvragen betreffen volgens het ministerie van SZW ondersteuning voor levensonderhoud. Op grond van het onderzoek kan worden verwacht dat maximaal zestig procent van de zzp’ers voor deze ondersteuning in aanmerking komt.

 

Omdat voor de tweede tranche van de Tozo (juni tot en met augustus 2020) in tegenstelling tot de eerste tranche de partnertoets van toepassing is, verwachten we dat nog maximaal circa vijfentwintig procent van de zzp’ers voor deze tranche in aanmerking komt.

 

Deze percentages liggen fors hoger dan de hierboven genoemde zeven procent van de zzp’ers zonder inkomensalternatieven die ‘normaliter’ bij het wegvallen van hun ondernemersinkomen in de bijstand belandt. Een belangrijke verklaring hiervoor is het genoemde plotselinge karakter van het inkomensverlies als gevolg van de coronacrisis. Hierdoor waren zzp’ers niet in staat planmatig en tijdig andere inkomensbronnen te ontwikkelen. Bovendien bemoeilijkt de als gevolg van de crisis afgenomen vraag op de arbeidsmarkt het vinden van alternatieve inkomstenbronnen.

 

Donwload het gehele rapport hier

 

 

*De bijstand is hier opgevat als een schenking. Volgens het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz) kan de bijstand al naar gelang de financiële situatie van een zzp-huishouden de vorm hebben van een schenking of lening.

Neem contact op

Heeft u vragen of wilt u meer informatie? We staan u graag te woord.

Bel ons op: 079-322 20 00