Nulmeting Evaluatie Actieplan Zelfbeschikking 2015-2017

Om de effectiviteit van het beleid te kunnen volgen en het beleid zo nodig te kunnen bijstellen, voeren Panteia en Bureau Omlo een evaluatieonderzoek uit met een nul-, tussen- en eindmeting. De nulmeting is in 2015 uitgevoerd in de periode augustus tot en met december. De rapportage behorende bij de nulmeting (waarbij de sociale acceptatie van LHBTs, oftewel lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgenders, is uitgewerkt in een aparte rapportage) gaat in op de Theory of Change en presenteert een nulmeting over de opvattingen van de Nederlandse bevolking over zelfbeschikking.  In 2017 en 2018 volgen de rapportages van de tussen- respectievelijk eindmeting.

Theory of change  De evaluatiemethodiek die we primair hanteren is de Theory of Change benadering. Met behulp van deze  evaluatiemethode kunnen we niet alleen uitspraken doen over de effecten en de effectiviteit van een programma, maar de methode geeft ook de mogelijkheid om hier verklaringen voor te geven; hoe en waarom werkt het eigenlijk? De reconstructie van de Theory of Change van het Actieplan Zelfbeschikking heeft geleid tot een formulering van het lange termijn doel, het middellange termijn doel en het korte termijn doel. Alle doelstellingen zijn gericht op het bewerkstelligen van veranderingen binnen de doelgroep. De twee overkoepelende aannames zijn:

1. Informatie leidt tot kennis en bewustzijn. Bewustzijn leidt tot verandering in houding en gedrag.
2. Daadwerkelijke verandering komt van binnenuit de gemeenschap.

Om bij de eindmeting de effecten van het actieplan in kaart te kunnen brengen, zijn de kennis, houding, intentie en het gedrag van de Nederlandse bevolking als het gaat om zelfbeschikking in kaart gebracht.

De nulmeting laat zien dat de Nederlandse bevolking een open houding inneemt ten aanzien van de opleidings- of beroepskeuze. Bijna alle respondenten zijn het (helemaal) eens met de stelling dat iedereen in Nederland vrij moet zijn om een opleiding te kiezen en dat dit recht voor meisjes net zo goed telt als voor jongens. Hierin zien we ook geen grote verschillen tussen de etnische groepen.

Als het gaat om economische zelfstandigheid en de positie die de man of vrouw moet innemen bij het verdienen van het gezinsinkomen, is men iets minder eensgezind. Zo is 11% van de autochtone respondenten het (helemaal) eens met de stelling 'Mannen moeten het gezinsinkomen verdienen' tegenover bijvoorbeeld 37% van de respondenten met een Marokkaanse achtergrond.

We zien een overeenkomstig patroon bij het thema 'partnerkeuze'. Ook hier lopen de antwoorden tussen de verschillende respondenten weinig uiteen zolang het betrekking heeft op houding en intentie. Wanneer het gaat over het daadwerkelijke gedrag lopen de meningen wel uiteen. Zo zijn bijna alle respondenten het (helemaal) eens met de stellingen 'Iedereen moet vrij zijn om zelf zijn/haar partner te kiezen' en 'Vrije partnerkeuze geldt voor meisjes net zo goed als voor jongens'. Bij intenties over partnerkeuze geeft 15% van de autochtone respondenten aan dat zij de wensen van de directe omgeving mee zouden nemen bij het kiezen van hun partner.

Tot slot hebben we de respondenten vragen voorgelegd over hun kennis over het zelfbeschikkingsrecht. Hieruit komt naar voren dat relatief veel respondenten weten dat bijvoorbeeld partners met hetzelfde geslacht in Nederland mogen trouwen. Minder bekend is men met de vastlegging in wetgeving en (internationale) verdragen. Het minst bekend is men met de hulp en advies die Veilig Thuis geeft. Ongeveer een derde van de respondenten was hiervan op de hoogte.

In de eindmeting zullen we de kennis en houding van de Nederlandse bevolking nogmaals peilen. Dan kunnen we bijvoorbeeld ook nagaan of de campagnes hebben geholpen bij het bevorderen van de kennis over de functie van Veilig Thuis specifiek en het zelfbeschikkingsrecht in het algemeen.